Στον ποιητή Σταύρο Ζαφειρίου απονεμήθηκε το Κρατικό Βραβείο Ποίησης 2023 για το έργο του “Πράσινος ουρανός, μπλε χορτάρι”, ενώ το Μεγάλο Βραβείο Γραμμάτων απονεμήθηκε στη Ρέα Γαλανάκη για το σύνολο του έργου της.
Αναλυτικά η λίστα με τους βραβευθέντες με τα Κρατικά Βραβεία Λογοτεχνίας για το 2023 έχει ως εξής:
Ι. ΚΡΑΤΙΚΑ ΒΡΑΒΕΙΑ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ 2023
Α. Το Μεγάλο Βραβείο Γραμμάτων απονέμεται στη Ρέα Γαλανάκη για τη συνολική προσφορά της στα Γράμματα.
Β. Το Κρατικό Βραβείο Μυθιστορήματος 2023 απονέμεται ομόφωνα στην Ισμήνη Καρυωτάκη, για το έργο της Φυγόδικος δεν ήμουν, εκδόσεις Ποταμός.
Γ. Το Κρατικό Βραβείο Διηγήματος-Νουβέλας 2023 απονέμεται κατά πλειοψηφία στον Βαγγέλη Χατζηγιαννίδη, για το έργο του Το όνομά σου, εκδόσεις Το Ροδακιό.
Δ. Το Κρατικό Βραβείο Ποίησης 2023 απονέμεται ομόφωνα στον Σταύρο Ζαφειρίου, για το έργο του Πράσινος ουρανός, μπλε χορτάρι, εκδόσεις Νεφέλη.
Ε. Το Κρατικό Βραβείο Δοκιμίου-Κριτικής 2023 απονέμεται κατά πλειοψηφία στον Χρήστο Λούκο, για το έργο του Η Ερμούπολη της Σύρου (1821-1950). Από το Λίβερπουλ της Ανατολικής Μεσογείου στη βαμβακούπολη των Κυκλάδων, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης.
ΣΤ. Το Κρατικό Βραβείο Μαρτυρίας-Bιογραφίας-Χρονικού-Ταξιδιωτικής Λογοτεχνίας 2023 απονέμεται κατά πλειοψηφία στους Σπύρο Παπαϊωάννου – Κώστα Βλησίδη για το έργο τους Το φρικτόν τέμενος της αμαρτίας (Α’ Μέρος: Το πορνείο των Βούρλων Δραπετσώνας μέσα από γραπτές πηγές, Β’ Μέρος: Ιχνηλάτηση του τόπου και του χρόνου των «Βούρλων» της Δραπετσώνας), έκδοση Ινστιτούτου Μελέτης της Τοπικής Ιστορίας και της Ιστορίας των Επιχειρήσεων.
Ζ. Το Κρατικό Βραβείο Πρωτοεμφανιζόμενου Συγγραφέα 2023 απονέμεται κατά πλειοψηφία στον Άρη Αλεξανδρή, για το έργο του Πώς ο Ιγνάτιος Καραθοδωρής έχασε τα πάντα, εκδόσεις Μεταίχμιο.
Η. Το Ειδικό Κρατικό Βραβείο 2023 για βιβλίο που προάγει σημαντικά τον διάλογο πάνω σε ευαίσθητα κοινωνικά ζητήματα, απονέμεται ομόφωνα στον Γιάννη Πάσχο, για το έργο του Το χρονικό ενός δυσλεκτικού, εκδόσεις Περισπωμένη.
Θ. Τέλος, η Επιτροπή αποφάσισε κατά πλειοψηφία την απονομή τιμητικής διάκρισης στο λογοτεχνικό περιοδικό Κοράλλι.
ΙΙ. ΚΡΑΤΙΚΑ ΒΡΑΒΕΙΑ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΗΣ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗΣ 2023
Α) Το Κρατικό Βραβείο Μετάφρασης Έργου Ξένης Λογοτεχνίας στην Ελληνική Γλώσσα 2023 απονέμεται ομόφωνα εξ ημισείας στη Μυρτώ Καλοφωλιά, για τη μετάφραση του έργου του Anthony Doerr Νεφελοκοκκυγία, εκδόσεις Πατάκη, και στον Σωτήρη Σουλιώτη, για τη μετάφραση του έργου του Jon Fosse Το άλλο όνομα, εκδόσεις Gutenberg.
Β) Το Κρατικό Βραβείο Απόδοσης Έργου της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας στα Νέα Ελληνικά 2023 απονέμεται ομόφωνα εξ ημισείας στον Παύλο Καλλιγά, για τη μετάφραση του έργου του Πλάτωνα Παρμενίδης, εκδόσεις Στιγμή, και στον Θεόδωρο Κ. Στεφανόπουλο, για τη μετάφραση του έργου του Ηρώνδα Μιμίαμβοι, εκδόσεις Κίχλη.
Γ) Το Κρατικό Βραβείο Μετάφρασης Έργου Ελληνικής Γλώσσας σε Ξένη Γλώσσα 2023 απονέμεται ομόφωνα εξ ημισείας στον Jean–Marc Laborie, για τη μετάφραση του έργου του Χριστόφορου Μηλιώνη Καλαμάς κι Αχέρων στη γαλλική γλώσσα [Christoforos Milionis Kalamás et Achéron, εκδόσεις L’Harmattan], και στην Riikka Pulkkinen, για τη μετάφραση ανθολογίας σύγχρονων ελλήνων ποιητών στη φινλανδική γλώσσα [Aurinkokello: Nykykreikkalaisia, εκδόσεις Enostone Kustannus].
ΙΙI. ΚΡΑΤΙΚΑ ΒΡΑΒΕΙΑ ΠΑΙΔΙΚΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ 2023
Α. Το Κρατικό Βραβείο Παιδικού Λογοτεχνικού Βιβλίου 2023 απονέμεται κατά πλειοψηφία στον Κυριάκο Χαρίτο για το έργο με τίτλο Για φαντάσου, (εικονογράφηση Ντανιέλα Σταματιάδη), εκδόσεις Μεταίχμιο.
Β. Το Κρατικό Βραβείο Εφηβικού-Νεανικού Λογοτεχνικού Βιβλίου 2023 απονέμεται κατά πλειοψηφία στον Θοδωρή Κούκια για το έργο με τίτλο Τετράγωνα κύματα, ιπτάμενες μέδουσες, εκδόσεις Κέδρος.
Γ. Το Κρατικό Βραβείο Εικονογραφημένου Παιδικού Βιβλίου 2023 απονέμεται κατά πλειοψηφία στην εικονογράφο Χρύσω Χαραλάμπους και στη συγγραφέα Δανάη Δάσκα για το έργο με τίτλο 1000 τρόποι να στύψεις ένα λεμόνι,, εκδόσεις Παπαδόπουλος.
Δ. Το Κρατικό Βραβείο Βιβλίου Γνώσεων για παιδιά 2023 απονέμεται κατά πλειοψηφία στη Μαρίζα Ντεκάστρο για το έργο με τίτλο Οι δικοί μου άνθρωποι, (εικονογράφηση Χαρά Μαραντίδου), εκδόσεις Καλειδοσκόπιο.
Το σκεπτικό της Επιτροπής για τη βράβευση της Ρέας Γαλανάκη
Η ποιητική αντίληψη με την οποία η Ρέα Γαλανάκη επεξεργάζεται τη γλώσσα στο πεζογραφικό έργο της –εξάλλου είχε προηγηθεί η θητεία της στην ποίηση– δημιουργεί πλέγματα συνδηλώσεων που παρασέρνουν τους αναγνώστες σε παλίμψηστα εικόνων, αισθημάτων και προβληματισμών. Το επαναλαμβανόμενο μοτίβο “η μετά τη ζωή ζωή των γυναικών” (Ελένη ή Ο Κανένας), τα πολλαπλά φαντασιωσικά υποστρώματα του “λαβυρίνθου” (Ο αιώνας των λαβυρίνθων) και πλείστα όσα άλλα παραδείγματα καθιστούν την παρακολούθηση των πεζογραφημάτων της μια πολυδιάστατη εμπειρία. Η Ρέα Γαλανάκη έχει κατορθώσει να ανοίξει νέους δρόμους στον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε την εγγραφή της Ιστορίας και του ιστορικού βιώματος στο σύγχρονο λογοτεχνικό κείμενο. Παράλληλα, οι εθνοτικές και οι έμφυλες ταυτότητες, με τα εσωτερικά ρήγματα και τις αντιπαραθέσεις τους, προβάλλουν σπαρακτικά στο έργο της, μέσα σε όλη τη δυναμική της μεταμοντέρνας αντιφατικότητάς τους. Για να επιτευχθεί αυτό οι ήρωες της Γαλανάκη καταγράφουν το παρελθόν, ανακαλύπτουν προγονικές μνήμες, συλλέγουν μαρτυρίες, περνούν από λεπταίσθητες ψυχολογικές διακυμάνσεις, μάχονται υπαρξιακά με τον εαυτό τους και αναζητούν την αυτογνωσία.
Η Γαλανάκη σε όλο της το έργο αφουγκράζεται το παρελθόν έχοντας βαθιά συναίσθηση ότι η μνήμη διασώζει το ιστορικό γίγνεσθαι του παρόντος. Συγκρίνοντας διακειμενικά τα έως σήμερα λογοτεχνικά έργα της Γαλανάκη, από τον εμβληματικό Βίο του Ισμαήλ Φερίκ Πασά, την πρώτη της και βραβευμένη κατάθεση μυθιστορήματος στην ελληνική γραμματεία, έως και το Εμμανουήλ και Αικατερίνη, το αυτοβιογραφικό και αυτοαναφορικό μυθιστόρημά της, ο αναγνώστης αλλά και ο σύγχρονος ή μελλοντικός μελετητής του συνόλου του έργου της μπορεί να εντοπίσει σημαντικές αφηγηματικές τεχνικές, εγκιβωτισμένη ροή, φιλοσοφικό στοχασμό, λογοτεχνικό μεταβολισμό μαρτυριών, συγκροτημένο έντεχνο λόγο, οριοθετημένο πολιτισμικό, ιδεολογικό και φιλοσοφικό πλαίσιο και περίτεχνους λογοτεχνικούς χειρισμούς. Παράλληλα, μπορεί να εισχωρήσει βαθιά στη γλωσσική αισθητική της συγγραφέα και να ανακαλύψει τον σεβασμό της για την ελληνική γλώσσα, γεγονός που αναντίρρητα δηλώνει την υψηλή αφηγηματική της δεινότητα.
Έργα της Γαλανάκη έχουν μεταφραστεί σε δεκαεπτά γλώσσες.
Το σκεπτικό της βράβευσης του Στ. Ζαφειρίου
Με το βιβλίο του Πράσινος ουρανός, μπλε χορτάρι ο Ζαφειρίου συνεχίζει το έργο του στη γραμμή ενός σύνθετου, φιλόδοξου ή και μεγαλεπήβολου εγχειρήματος, αντίστοιχου μιας ήδη κατακτημένης με τα προηγούμενα βιβλία του ποιητικής ωριμότητας. Bασικό διακριτικό στοιχείο των βιβλίου, σε συνδυασμό με τη συνθετική δομή του και την επικέντρωσή του σε μία θεματική σφαίρα, είναι η πολύ ευρεία κειμενική περιοχή από την οποία αρδεύεται τόσο εκφραστικά όσο και θεματικά. Οργανώνεται έτσι μια πλατιά διακειμενική πυραμίδα τη βάση της οποίας υποστηρίζουν πλήθος κειμενικά, όχι μόνο λογοτεχνικά αλλά και γραμματειακά, όπως και εν γένει καλλιτεχνικά έργα, μουσικά, εικαστικά, κινηματογραφικά. Το βιβλίο συντίθεται από τρεις αμιγώς ποιητικές ενότητες και ακολουθεί μία ακόμη με σημειώσεις υπό τη μορφή συνομιλιών. Η πρώτη έχει ως ιστορικό πλαίσιό της την εμπειρία της Μακρονήσου ως στρατοπέδου εξορίας και εξόντωσης. Η δεύτερη την εμπειρία της σχέσης με το έργο του Κάφκα, εμπειρία που μέσω κειμένων του Κάφκα τρέπεται και προς την οδυσσειακή περιπέτεια. Η τρίτη αφορά σε εκλεκτικές συγγένειες με ανθρώπους και έργα από τον χώρο των τεχνών. Αυτό που συνέχει τις ενότητες, λειτουργώντας ως ο θεματικός άξονας του βιβλίου είναι η επιγραφή στην αρχή του, η φράση του Βιττγκενστάιν: «Καμία κραυγή οδύνης δεν μπορεί να είναι μεγαλύτερη από την κραυγή ενός ανθρώπου».