Κείμενο – φωτογραφίες: Γιάννης Θ. Κεσσόπουλος
Η Λέρος είναι ένα νησί – έκπληξη. Έχει ιδιαίτερη φυσική ομορφιά που την κάνει να ξεχωρίζει. Έχει ιστορία η οποία μάλιστα είναι καλοδιατηρημένη μνήμη. Διαθέτει την ηρεμία που απαιτεί η θερινή ξεκούραση του “πολεμιστή”. Άφιξη στο λιμανάκι της Αγίας Μαρίνας που είναι μια “μικρή αρχόντισσα”, αν μπορούμε να χαρακτηρίσουμε έτσι ένα οικισμό με πολλά αρχοντικά στοιχεία (εκεί έφτιαχναν οι Λέριοι Αιγυπτιώτες τις θερινές τους κατοικίες), ωστόσο μικρό, παρεΐστικο θα λέγαμε.
Συνέχεια του διαμπερή οικισμού το Παντέλι με τη μικρή όμορφη παραλία του. Ψηλά οι Πέντε Μύλοι και ακόμη ψηλότερα το κάστρο, ένα πραγματικό παρατηρητήριο του Αιγαίου. Ο Ξηρόκαμπος απίθανος -η οπτικοποίηση της βαθιάς μεσογειακής ομορφιάς. Πολύ μικρό το νησί για να έχει τόσες πολλές και ωραίες παραλίες δε μπορεί να μην το σκεφτείς. Νερά δροσερά και ήρεμα.
Δεν είναι τυχαίο ότι στα μέσα του 20ού αιώνα την επέλεξε ο Γιόραν Σιλντ για να εγκατασταθεί και να ζει με τα στοιχειώδη για την ανθρώπινη ύπαρξη -στο όνομά του διεξάγεται σύγχρονος ιστιοπλοϊκός αγώνας. Όπως αναφέρεται σε αφιέρωμα της kathimerini.gr, έχοντας μεγαλώσει στο Ελσίνκι, έφτασε να ζει μόνιμα στη Λέρο στη δεκαετία του ’60, με τη δεύτερη γυναίκα του Κριστίν, με τα αιώνια ουσιώδη της βασικής ύπαρξη. Το άνοιγμα στον κόσμο ξεκινάει για τον Γιόραν Σιλντ το 1946, όταν αγόρασε το ξύλινο δικάταρτο σκάφος «Δάφνη», καθώς είχε υποσχεθεί στον εαυτό του ότι θα ταξίδευε στη Μεσόγειο αν γλίτωνε στον πόλεμο. Μέσω δικτύων ποταμών και καναλιών φτάνει στη νότια Γαλλία και από εκεί ξεχύνεται στη Μεσόγειο. Είναι συγκλονιστική η εντύπωση που περιγράφει όταν αντικρίζει την Ελλάδα το 1950: «Η άφιξη στην Ελλάδα, την ανατολή, η πρώτη συνάντηση ανάμεσα στη γη του Απόλλωνα και τη “Δάφνη” μας από τον Βορρά, η οποία μας κουβάλησε από τη Φινλανδία την ελατοντυμένη με τους κολπίσκους της και τη Σουηδία με τις βραχονησίδες, αυτή η στιγμή ήταν ένα ξάφνιασμα, τόσο συναρπαστικό, που τα κουρασμένα μας μάτια δάκρυσαν». Γιατί τον αναφέρουμε; Γιατί στη Λέρο μιλούν γι’ αυτόν ακόμη και σήμερα και δικαίως με την επιστροφή απο το νησί, ψάξαμε να μάθουμε περισσότερα για εκείνον. Σήμερα στο νησί, λειτουργούν επαξίως περισσότεροι από 10 αθλητικοί και πολιτιστικοί σύλλογοι.
Η ιστορία αυτού του μικρού τόπου είναι συγκλονιστική. Από τα αρχαία χρόνια μέχρι τη συνθήκη της Λωζάνης και το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Να μερικά ψήγματα (leros.gr):
-Τη Μακεδονική παρουσία στο νησί υποδηλώνει η εύρεση νομισμάτων και το γεγονός ότι στους Μακεδόνες αποδίδεται η απελευθέρωση της νήσου από τους Πέρσες.
-Την περίοδο της Τουρκοκρατίας η Λέρος κατορθώνει να διατηρήσει ένα περιορισμένο βαθμό αυτονομίας και όταν αργότερα ξεσπά η Επανάσταση του 1821, οι Λέριοι συμμετέχουν ολόψυχα. Το 1821, η Λέρος, με τις προϋποθέσεις και τις δυνατότητες που της εξασφάλιζε η αυτονομία της έναντι της τουρκικής εξουσίας, πήρε ενεργό μέρος στην Ελληνική Επανάσταση με ντόπιους οπλαρχηγούς (Κρασούζης, Τουρκομανώλης, Χατζημανώληδες), και μέχρι το 1830 έγινε τμήμα του Ελληνικού κράτους, όπως όλα τα Δωδεκάνησα. Πλην όμως, με το πρωτόκολλο του Λονδίνου το 1830, τα Δωδεκάνησα παραχωρούνται στην Τουρκία και η Λέρος περιέρχεται πάλι στην Τουρκική κατοχή.
-Την περίοδο 1912-1943 τα Δωδεκάνησα περιέρχονται στους Ιταλούς. Σε αυτό το διάστημα στο νησί υλοποιούνται στρατιωτικά έργα και ανεγείρονται στρατιωτικές εγκαταστάσεις με στόχο η Λέρος να γίνει σημαντική ιταλική ναυτική και αεροναυτική βάση, λόγω της θέσης αλλά και της μοναδικής μορφολογίας του προστατευμένου όρμου στο Λακκί. Στο Λακκί δημιουργείται νέα πόλη με μοντέρνα πολεοδομία και αρχιτεκτονική, πρωτοποριακή για την εποχή της σε όλη την Ευρώπη.
-Το ιταλικό φασιστικό καθεστώς που επικράτησε επιχείρησε ενεργά να «ιταλοποιήσει» τα Δωδεκάνησα. Μετά το τέλος του 1936 οι προσπάθειες αυτές εντάθηκαν από τους Ιταλούς κατακτητές με μία σειρά διατάγματα σχετικά με την εκπαίδευση (κατάργηση ελληνικών σχολείων και υπαγωγή τους κάτω από τον έλεγχο και την διοίκηση των ιταλικών αρχών), την υποχρεωτική εκμάθηση της Ιταλικής, την απαγόρευση της άσκησης επαγγελμάτων όπως του γιατρού του δικηγόρου οι οποίοι δεν είχαν φοιτήσει σε ιταλικά πανεπιστήμια, με εκτεταμένες αναγκαστικές απαλλοτριώσεις, με την απόδοση στους κατοίκους της λεγόμενης μικρής ιταλικής υπηκοότητας κλπ. Τότε κατασκευάζεται και ο κεντρικός οδικός άξονας με πλευρικές δενδροφυτεύσεις ευκαλύπτων. Στο Λακκί θα δημιουργηθεί μια νέα πόλη, το Πόρτο Λάγκο, με εντυπωσιακά κτίρια και υποδομές.
-Τον Νοέμβριο του 1943, στα “μεσάνυχτα” της κατοχής για την πατρίδα μας, μία ειδική επιχείρηση έγινε και ολοκληρώθηκε με επιτυχία για το γερμανικό στρατό, με επικεφαλής τον Στρατηγό Μίλερ, γνωστό και ως “χασάπη της Κρήτης”. Ήταν η «Μάχη της Λέρου», η τελευταία νίκη των Γερμανών και τελευταία ήττα των συμμάχων.
-Στις 31 Δεκεμβρίου 1947 σε επίσημη τελετή στον Πλάτανο η αγγλική σημαία θα αντικατασταθεί από την ελληνική. Στις 7 Μαρτίου 1948 θα εορτασθεί η ενσωμάτωση του νησιού στην Ελλάδα. Κατά τη διάρκεια των Μεταπολεμικών χρόνων, οι ελληνικές κυβερνήσεις χρησιμοποίησαν πολλά από τα κτήρια του νησιού για διάφορους λόγους.
Τα υπόλοιπα, ιστορίες και μνήμες, θα σας τα πουν οι ντόπιοι όταν την επισκεφθείτε.
Silver Holidays | http://www.silverholidays.gr/ | τηλ. 231 129 8159 | thes@silverholidays.gr
