Όλο το τελετουργικό και ο πρώτος που έπιασε το σταυρό στην ελεύθερη Θεσσαλονίκη, μέσα από τις εφημερίδες της εποχής
Από τον πρώτο κιόλας χρόνο της ελεύθερης Θεσσαλονίκης, τα Θεοφάνεια γιορτάστηκαν στις αποβάθρες του Λευκού Πύργου. Όπως προκύπτει από δημοσίευμα της εφημερίδας “Μακεδονία” (8.1.1913), σε μια “πανηγυρική και πρωτοφανή τελετή”: “Ήτο επόμενον να περιβληθή διά τοσούτης αίγλης η εορτή αύτη εξαιρετικώς εφέτος αφ’ ενός μεν διότι την οερτάσαμεν ελεύθεροι μετά των ελευθερωτών μας, αφ’ ετέρου δε, κατ’ αυτήν εγένετο η κατά πανάρχαιον έθιμο κατάδυσις του Τιμίου Σταυρού εις την θάλασσαν, έθιμον όπερ από πολλών ετών έμενεν ανεκπλήρωτον διά την πόλιν μας”.
“Ο αγιασμός των υδάτων εγένετο μεγαλοπρεπώς μετά τόσους αιώνες. Η πόλη εσημαιοστολίσθη και κατεκλύσθη υπό μυριάδων πανηγυριστών” γράφει η εφημερίδα “Εμπρός” (7.1.1913). “
Σύμφωνα με το δημοσίευμα, η θεία λειοτυργία τελέστηκε στον Ι.Ν. Αγίου Νικολάου, προεξάρχοντος του Παναγιωτάτου Μητροπολίτου κ. Γενναδίου και παρουσία πλήθους ανωτέρων αξιωματικών και κυβερνητικών υπαλλήλων. Μετά το πέρας της θείας λειτουργίας, εψάλη στο μέσον του ναού ο “Μέγας Αγιασμός” κατά τη διάκρεια του οποίου προσήλθαν και οι κ. Κωνσταντίνος Ρακτιβάν (αντιπρόσωπος της ελληνικής κυβέρνησης στη Μακεδονία με σκοπό την οργάνωσή της) και Π.Α. Αργυρόπουλος (νομάρχης).
Από τον Άγιο Νικόλαο στο Λευκό Πύργο
“Μετά τον αγιασμόν όλον το πλήθος με τον κλήρον φέροντα τα ιερά του άμφια και την στρατιωτικήν μουσικήν επικεφαλής εξεκίνησαν εν πομπή κατευθυνόμενον διά της Εγνατίας Οδού προς τον Λευκόν Πύργον. Καθοδόν νέα πλήθη από τας διαφόρους παρόδους προστίθεντο, διπλούς δε στοίχος Κρητών χωροφυλάκων ετήρει την τάξιν”. Σύμφωνα με τη “Μακεδονία”, με την πομπή του Αγίου Νικολάου ενώθηκαν τα εκκλησιάσματα των Ι.Ν. Αγίου Αθανασίου, Παναγούδας, Αγίου Υπατίου και Υπαπαντής μαζί με τους κληρικούς.
Της λιτανείας προπορευόταν λόχος πεζικού μετά της μουισκής της Φρουράς και της Φιλαρμονικής Εταιρείας. “Και ούτω η μακρά αύτη πομπή βραδέως και μεγαλοπρεπώς υπό τους ήχους της μουσικής” κατέληξε “εις την παρά τον Λευκόν Πύργον αποβάθραν την κατάμεστον από κόσμο μεθ’ όλων των πέριξ εις μεγάλην απόστασιν”.
“Η έμπροσθεν του Λευκού Πύργου εξέδρα ήτο διάκοσμος διά ελληνικών σημαιών. Η παραλία πλήρης λέμβων σημαιοστολίστων, Παρέστησαν εκεί όλοι οι Έλληνες, Σέρβοι και Βούλγαροι αξιωματικοί” (εφημερίδα “Εμπρός”).
Η κατάδυση του σταυρού
Αλλά και από τη θάλασσα είχε προστρέξει πλήθος αρκετό νοικιάζοντας κάθε διαθέσιμη λέμβο και παρουσιάζοντας, έτσι, ένα πρωτοφανές θέαμα. Όταν η πομπή έφθασε στην αποβάθρα, ο κλήρος μετά των επισήμων κατευθύνθηκε στην “επί της θαλάσσης εξέδρα” οπόθεν ο Μητροπολίτης ψάλλοντας το “Εν Ιορδάνη” έριξε το σταυρό στη θάλασσα.
“Πάραυτα δωδεκάς πεζοναυτών ερρίφθησαν εις την θάλασσαν διαγκωνιζόιμενοι προς ανεύρεσίν του και μετ’ ολίγον ανεφάνη ο ευρών αυτόν” (ευρών ήταν ο έφεδρος ναύτης Ανδρέας Καλλικαμής εκ Σπετσών). Αμέσως κατευθύνθηκε προς την εξέδρα όπου είχε συνωστισθεί το πλήθος, προκειμένου να ασπασθεί το “τίμιον χριστιανικόν έμβλημα”. “Τον ναύτην ωραιότατον ήρπασε το πλήθος και οι στρατιώται ασπαζόμενοι τον Σταυρόν και τον γυμνόν και υδροστάζοντα έφεδρον ναύτην εν απεριγράπτω ενθουσιασμώ”.
“Όταν ο Τίμιος Σταυρός ερρίφθη εις την θάλασσαν δεκαπεντάς περιστερών μεκυανολεύκους ταινίας αφέθησαν εις τον αέρα”, αναφέρει η εφημερίδα “Εμπρός”.
Επιστροφή στον Άγιο Νικόλαο
Μετά το τέλος της τελετής, η πομπή με την ίδια παράταξη επέστρεψε στον Άγιο Νικόλαο, “μετά του ναύτου κραούντος τον Σταυρόν εν μέσω γενικής συγκινήσεως και ενθουσιασμού” ενώ το πλήθος “εξερράγη εις ουρανομήκεις ζητωκραυγάς υπέρ των Βασιλέων, της Βασιλικής Οικογενείας, του κ. Βενιζέλου, του Στρατού, του Στόλου και όλου του ελληνικού έθνους”.
Γ.Θ.Κ.
