Κωστής Παπαδόπουλος: «Συναίσθημα που ανθίζει σ’ ένα οικόπεδο λογικής…»

Από

28 Φεβρουαρίου 2024

393

Ο εικαστικός συζητά με τον δημοσιογράφο Μπάμπη Γιαννακίδη

Γνωρίζοντας τον καλλιτέχνη και το έργο του γρήγορα διαπιστώνεις πως πρόκειται για πολύπλευρο και πολυτάλαντο δημιουργό καθώς υπηρετεί την τέχνη με πολλούς τρόπους και τεχνικές. Τα έργα του ξεπερνούν τα όρια των εικαστικών τεχνών αφού συνδυάζουν: ζωγραφική, γλυπτική, χαρακτική, βίντεο, μηχανική, ηλεκτροκίνηση, φωτογραφία, μουσική κ.α.

Τον συναντήσαμε στη Chalkos Gallery με αφορμή την πρώτη του ατομική έκθεση στη Θεσσαλονίκη που ξεκίνησε στις 16 Φεβρουαρίου και θα παραμείνει ανοιχτή μέχρι τις 8 Μαρτίου 2024. Σε μια κατ΄ ιδίαν ξενάγηση μας γνώρισε με τα 19 έργα του που εκτίθενται στους χώρους της γκαλερί ως μια ενότητα υπό τον τίτλο: «Η ζωή είναι γένους θηλυκού».

Όμως, στους χώρους της γκαλερί φιλοξενούνται και «ίχνη» από προηγούμενες δουλειές του καλλιτέχνη. Κυρίως μέσα από αφίσες γίνεται μια συνοπτική αναδρομή στα προηγούμενα χρόνια παρουσίας του Κωστή Παπαδόπουλου στο χώρο της τέχνης. Η αφετηρία του τοποθετείται στο έτος 1984, τότε που οργάνωσε την πρώτη ατομική του έκθεση στην Αθήνα, αφής στιγμής επέστρεψε από το Παρίσι όπου είχε πάει για σπουδές στη Ecole des Beaux-Arts. Νωρίτερα είχε φοιτήσει στη Σχολή Καλών Τεχνών των Αθηνών.

Πριν γνωρίσουμε τα έργα που εκθέτει ο Κωστής Παπαδόπουλος, θα επιχειρήσουμε να γνωρίσουμε τον ίδιο τον καλλιτέχνη μέσα από πληροφορίες που, είτε μας τις έδωσε ο ίδιος, είτε φιλοξενούνται στον κατάλογο της έκθεσης.

Ξέρει και να… πλέκει!
Σε δικό του κείμενο στον κατάλογο διαβάζουμε μεταξύ άλλων: «Ο Κωστής Παπαδόπουλος γεννήθηκε και αμέσως κατάλαβε ότι το ταξίδι θα είναι δύσκολο. Δυσκολεύτηκε να τελειώσει τη βασική του εκπαίδευση λόγω αφηρημάδας κι αυτό, κυρίως εξ αιτίας του γεγονότος ότι το μυαλό του έτρεχε αλλού (σχεδίαζε καταπέλτες, δεντρόσπιτα και πατίνια). Παρόλα αυτά, ταξίδεψε πολύ στον κόσμο παίζοντας μουσική στον δρόμο, έμαθε να επιβιώνει και να μαγειρεύει, να γεύεται, να ακούει, να κατασκευάζει ό,τι χρειάζεται, να μιλάει γλώσσες, να φτιάχνει κοσμήματα, κρέπες και τραγούδια, να ράβει να πλέκει, να κάνει γκράφιτι και ποδήλατο χωρίς χέρια και να επισκευάζει σχεδόν τα πάντα» […] «Τελευταία έμαθε να κάνει και φορμάτ στον υπολογιστή του».

Κάτι που δεν συνειδητοποιήσαμε την πρώτη στιγμή της γνωριμίας μας αλλά προέκυψε κατά τη συζήτηση που ακολούθησε, είναι ότι ο Κωστής Παπαδόπουλος υπήρξε μέλος του συγκροτήματος “Apurimac” με το οποίο, μάλιστα, ηχογράφησε οχτώ δίσκους. Αναζητώντας κανείς βιογραφικές και καλλιτεχνικές πληροφορίες στον κόσμο του διαδικτύου, θα τον δει και θα τον ακούσει να παίζει σαξόφωνο, κιθάρες, κρουστά και να τραγουδά!

Η άποψη της ιστορικού τέχνης
Πληροφορίες για τα έργα που φιλοξενούνται στη Chalkos Gallery, αντλούμε από το σημείωμα της ιστορικού τέχνης, Λουΐζας Καραπιδάκη, η οποία γράφει μεταξύ άλλων: «Η ενότητα “Η ζωή είναι γένους θηλυκού” είναι ένα εγκωμιαστικό αφιέρωμα στη γυναίκα κάθε ηλικίας. Αναφέρεται εικονογραφικά στο θαύμα της γέννας και στον κύκλο της ζωής της, από τη γέννηση «ανατολή», την άνθηση, την ανάπτυξη, την ενηλικίωση μέχρι την ωρίμανση «δύση», τα βαθιά γηρατειά της τρίτης ηλικίας. Εκθειάζει ποικιλοτρόπως την πολυτάλαντη, πολύπλευρη και ακαταμάχητη γυναικεία προσωπικότητα και προβάλλει με τις θεματικές του επιλογές τη γυναίκα ως σαγηνευτική, θελκτική, δυναμική, στοχαστική, ευαίσθητη, ευάλωτη, μυστηριώδη και κυρίως ανεξάρτητη».

Η ξενάγηση ξεκινά!
Η ξενάγησή μας στην έκθεση ξεκινά από τρία έργα που, το ένα δίπλα στο άλλο, σε οδηγούν ταχύτατα σε μια σύνδεση της «αρχής» με το «τέλος», της «ανατολής» με τη «δύση». Η τριπλέτα των έργων περιλαμβάνει ισάριθμα γυναικεία πρόσωπα. Τα δύο είναι τα ρυτιδιασμένα πρόσωπα ηλικιωμένων γυναικών, της Ρουμπίνας και της Ερμιόνης και το τρίτο που είναι τοποθετημένο ανάμεσά τους είναι το πρόσωπο ενός μωρού με το όνομα Μυρτώ και δέρμα τρυφερό, φωτεινό, ροδαλό. (…)

«Αυτές είναι εικόνες που όταν τις βάλεις μαζί αποκτούν άλλο νόημα!», λέει ο καλλιτέχνης και δεν χωράει καμία αμφιβολία επ΄ αυτού!
(Να σημειώσουμε ότι σε τούτο το κείμενο, για λόγους οικονομίας χώρου, γίνεται «γνωριμία» με ορισμένα μόνο από τα έργα που παρουσιάζονται στην έκθεση)

Επόμενη μας στάση είναι στα έργα που αναφέρονται στην εφηβεία. «Η εφηβεία», όπως σημειώνει ο Κωστής Παπαδόπουλος, «έχει το όραμα, το μέλλον, τη χαρά, την αισιοδοξία. Έχει και τον εφηβικό θυμό καθώς ανακαλύπτει ξαφνικά την άρνηση και αρχίζει η αμφισβήτηση».
Ακολουθεί η «αφήγηση» του ερωτικού κομματιού, αυτού που, όπως σημειώνει ο ζωγράφος: «Οδηγεί ξανά στη γέννηση και που εγώ ως άνδρας, το βλέπω στη γυναίκα, στο πλάσμα αυτό που είναι πολύ θελκτικό, γοητευτικό. Εστιάζω σε κάποια πράγματα που μου αρέσουν, όπως για παράδειγμα σε μια γυναικεία πλάτη. Tο έργο τιτλοφορείται “προσμονή”. Είναι κάτι σαν κάλεσμα, αλλά υπόγειο!»

Στους επόμενους δύο πίνακες ο καλλιτέχνης παίζει με το φως και το σκοτάδι. «Αυτή είναι μια μαύρη δαντέλα σε φως και εκείνη είναι μια άσπρη δαντέλα σε σκοτάδι», λέει, ενώ παραδέχεται πως «κι αυτή είναι μια αφήγηση υποκειμενική, ανδρική μπορώ να πω, αλλά περνάει από το κομμάτι της γυναίκας που μας τραβάει για να γυρίσουμε και πάλι στην αρχή.»
Στη συνέχεια περνάμε σ΄ έναν διαφορετικό κόσμο της γυναίκας, λίγο μυστικό. Βλέπουμε σκίτσα γυναικών (μολύβι σε χαρτί) με τα οποία ο καλλιτέχνης περιγράφει την πλαστικότητα και την χάρη στην κίνηση του γυναικείου κορμιού.
Το επόμενο έργο αποδίδει το «ξεκίνημα» της ζωής, τη γέννηση. «Είχα την τύχη να είμαι στη γέννηση των δυο παιδιών μου και μπορώ να πω ότι αυτό είναι κάτι συγκλονιστικό», αναφέρει ο Κωστής Παπαδόπουλος και στη θύμηση αυτή δεν μπορεί να κρύψει τη συγκίνησή του.

«Προσπάθησα να βγάλω αυτό που είδα και έζησα. Μια γυναίκα να σπαράζει από τον πόνο και ταυτόχρονα να έχει χαρά καθώς βλέπει μπροστά της αυτό που επί εννέα μήνες κουβαλούσε μέσα της».

Συνταιριαγμένος στον χώρο υπάρχει και ένας πίνακας με μια κοπέλα που κάθεται οκλαδόν και παίζει γιουκαλίλι. «Είναι η κόρη μου» λέει ο καλλιτέχνης και μας δίνει πληροφορίες που συνδέονται με την ιστορία του συγκεκριμένου έργου. Όπως λέει, στα τέλη του 2023 είχε ένα άσχημο τροχαίο ατύχημα. Οδηγώντας τη μοτοσικλέτα του συγκρούστηκε με αυτοκίνητο. Έσπασε τέσσερα πλευρά, την κλείδα και την ωμοπλάτη. Ακινητοποιήθηκε για δυο μήνες. Η εξέλιξη αυτή τον γέμισε με αμφιβολία για το αν θα καταφέρει να είναι συνεπής ώστε να γίνει η έκθεση όπως την είχε σχεδιάσει με τον Κώστα Παρχαρίδη, ιδιοκτήτη της Chalkos Gallery. Κάπου κοντά στα Χριστούγεννα συνειδητοποίησε πως μπορεί να να τα καταφέρει. Λόγω του ατυχήματος κάποια από τα σχεδιαζόμενα έργα δεν τα ξεκίνησε καν, αυτό το ημιτελές με την κόρη του κατάφερε να το ολοκληρώσει και να το εντάξει στην έκθεση.

Η ιδέα και ο τίτλος της έκθεσης
Ρωτάμε αν η ιδέα για τον τίτλο υπήρχε εξαρχής ή γεννήθηκε καθώς εξελίσσονταν τα έργα; «Ήταν έτοιμη από την αρχή, από την ώρα που με ρώτησε ο γκαλερίστας αν θα οργανώσουμε μια ατομική έκθεση» απαντά και συμπληρώνει; «Οι πρώτες σκέψεις ξεκίνησαν την περίοδο της πανδημίας και ωρίμασαν στην πορεία». Ως προς το ερέθισμα που τον οδήγησε στον τίτλο: «Η ζωή είναι γένους θηλυκού», ο καλλιτέχνης λέει πως κάποια στιγμή ένιωσε την ανάγκη να εστιάσει στα σημεία που κυκλοφορούσαν στο χάος του εγκεφάλου του και ότι συνειδητοποίησε πως έχουν να κάνουν με τη γυναίκα και με το γεγονός ότι… η ζωή είναι γένους θηλυκού.

«Τα σημεία αυτά είναι κοινά για όλους μας και συνδέονται με τη διαπίστωση ότι οι πρώτες αναμνήσεις προέρχονται από το άγγιγμα με τη μητέρα μας, με τον άνθρωπο που μας γέννησε. Βγαίνοντας από τη μήτρα αυτό που ένιωσα ήταν ένα χάδι, μια όμορφη έννοια και αίσθηση της ζωής. Αυτό το ξανασυνάντησα αργότερα, μεγάλος πια. Ήταν ακριβώς το ίδιο, δηλαδή χάδια, φροντίδα, φιλιά, αλλά σε έναν άλλο ρόλο. Και μετά ο χρόνος πέρασε και άφησε χαρακιές στο πρόσωπο και το σώμα. Κι εκεί υπάρχει μια αναπόληση […] Αυτό δεν έχει να κάνει με το φύλο του ανθρώπου. Δεν έχει σημασία αν είσαι άνδρας ή γυναίκα. Όλοι γεννηθήκαμε από γυναίκα. Από εκεί ξεκίνησε η ζωή μας. Η ζωή λοιπόν, είναι γένους θηλυκού».

Αναδρομή
Η ξενάγηση συνεχίζεται στον κάτω όροφο της γκαλερί, όπου φιλοξενούνται ορισμένα παλαιότερα έργα του. Ανάμεσά τους δύο με τα οποία συμμετείχε στην τελευταία ART THESSALONIKI. Στον χώρο φιλοξενούνται και αφίσες με πολλές πληροφορίες για παλαιότερες εκθέσεις του, είτε πιο απλές και αφηρημένες, είτε τριών διαστάσεων με τη χρήση ανάμεικτων τεχνικών που συμπεριλάμβαναν και κατασκευές.

Σε κάποια έργα του βλέπουμε την παρουσία ζαριών. «Το ζάρι», όπως λέει «δείχνει την τυχαιότητα». Εξάλλου παίζει πολύ με συμβολισμούς ενώ γενικότερα δείχνει να έχει μια διάθεση ερευνητική που έχει να κάνει και με παιχνίδια.

Κάτι που φαίνεται να ακολουθεί σταθερά τον καλλιτέχνη στη διαδρομή του είναι ότι σχεδόν πάντα παλεύει ανάμεσα στο συναίσθημα και τη λογική. «Προσπαθώ να φτιάξω ένα οικόπεδο λογικής μέσα στο οποίο θα αφήσω ν’ ανθίσει το συναίσθημα», λέει χαρακτηριστικά.

Ο καλλιτέχνης και η.. πίστη
Ένα concept που καταπιάστηκε στο παρελθόν (το 1991) και το θεωρεί από τα καλύτερά του, είχε ως θέμα τη θρησκεία, την πίστη και την ανάγκη του ανθρώπου να δημιουργήσει ένα ον που θα τον προστατεύει.

Με αυτή την αφορμή τον ρωτάμε αν ο ίδιος είναι επηρεασμένος, ως άνθρωπος και καλλιτέχνης, από τη θρησκεία;
«Αντικατέστησα τη θρησκεία με την πίστη» απαντά και εξηγεί: «Η πίστη είναι κάτι τελείως διαφορετικό, είναι αυτή που σε κάνει να πάρεις κουράγιο, να πεις θα τα καταφέρω. Τώρα, αν υπάρχει ένα υπέρτατο ον που δημιούργησε όλα αυτά γύρω μας, αυτό είναι θέμα περισσότερο των επιστημόνων και λιγότερο των παπάδων. Προσωπικά σέβομαι καθέναν που πιστεύει σε ένα υπέρτατο ον, γιατί το έχει ανάγκη και γι’ αυτό δεν κατηγορώ τις θρησκείες. Απλά νομίζω πως οι θρησκείες έχουν ξεπεραστεί».

Κατά τη συζήτηση μας αποκαλύπτει πως «όταν ήμουν πιτσιρικάς ήμουν παπαδάκι στην εκκλησία. Είδα από μέσα μερικά πράγματα. Υπήρξαν κάποια που δεν μου άρεσαν και όταν άρχισα να κάνω ερωτήσεις δεν πήρα τις απαντήσεις που πίστευα. Έτσι ξέκοψα. Από τότε μου έμειναν αναπάντητα διάφορα ερωτήματα πολλά από τα οποία προσπάθησα να τα θέσω (και) μέσα από έργα μου, το 1992».

Κάποια στιγμή η συζήτηση μπήκε σε πιο φιλοσοφικά μονοπάτια. Από τα πολλά που διατυπώθηκαν κρατάμε και την άποψή του ότι «στη ζωή έχουμε δύο πυλώνες, το φόβο και τον οίστρο. Αυτοί μας κυριαρχούν! Ο φόβος είναι που μας σταματάει ώστε να μην κάνουμε το τελευταίο βήμα πριν από έναν γκρεμό. Αντίθετα ο οίστρος είναι που μας κάνει να θέλουμε να πετάξουμε. Ο οίστρος μπορούμε να πούμε σχετίζεται με τη δημιουργικότητα, τη χαρά, την ίδια τη γέννα και τη δυνατότητα που έχεις να γεννήσεις. Ο οίστρος είναι η έμπνευση. Ο φόβος και ο οίστρος πάλι, έχουν δορυφόρους. Ο φόβος την επιθετικότητα και την αμφιβολία και ο οίστρος τη φιλοδοξία και το χάρισμα».

Ολοκληρώνοντας τη συζήτηση ζητάμε από τον καλλιτέχνη να αυτοπροσδιοριστεί ώστε να καταλάβουμε σε ποια καλλιτεχνική ομάδα ανήκει, αυτή των ζωγράφων, εκείνη των γλυπτών, σε ποια τελικά;

Μας παραπέμπει σε μια αφίσα που γράφει «MULTI ARTIST» και ταυτόχρονα επισημαίνει: «Σπούδασα καλές τέχνες αλλά χρησιμοποιώ οτιδήποτε για να αποκτήσω γνώση και να δώσω ό,τι θέλω μέσα από τα έργα μου. Αυτό λοιπόν που κάνω είναι να ψάχνω και να δίνω στο κοινό τέχνη με τρόπους γραφής που να μπορούν να διαβάζονται».